โดย พงษ์ ผาวิจิตร (ตีพิมพ์ในนิตยสาร Eworld ฉบับเดือน สิงหาคม 2012)

ตอนที่แล้ว.. ผู้เขียนได้เกริ่นไว้ว่าเจ้าสมาร์ทโฟนคือศาสนาใหม่ของโลกที่จะมีสาวกเกือบ “หมื่นล้านคน” ทั้งๆ ที่บนโลกใบนี้มีคนเพียง 7 พันล้านคน นั่นหมายความว่า จะมีคนกลุ่มใหญ่ๆ มีเจ้าสมาร์ทโฟนมากกว่าหนึ่งเครื่อง และได้กล่าวถึงผลดี ผลเสียของเจ้าสิ่งนี้ในสังคมยุคใหม่ของเรา..

ในตอนนี้..จะขยายความถึงระบบนิเวศน์ของมัน เพราะลำพังเพียงเจ้าเครื่องมือขนาดเท่ากำมือ คงไม่มีอิทธิพลมากกว่าเครื่องลางของขลังอื่นๆ ที่อุบัติมาบนโลกใบนี้ก่อน

อะไรเป็นปัจจัยหลักหรือ?  องค์ประกอบแวดล้อมที่มีส่วนทำให้เจ้าสมาร์ทโฟนกลายเป็นพระเอกเร็วขึ้นมีหลายองค์ด้วยกัน อาทิ..

1. การเชื่อมต่อกับอินเทอร์เน็ตตลอดเวลา 24 ชั่วโมงต่อวัน 7 วันต่ออาทิตย์ คือปัจจัยหลัก ซึ่งก็เป็นเรื่องธรรมดาๆ แต่ก่อนหน้านี้ไม่มีใครก้าวข้ามพรมแดนนี้ได้ จนเมื่อแอปเปิ้ลหาญกล้าออกแบบเครื่องให้ทำงานในลักษณะนี้ ตอนแรกๆ ที่วางตลาดก็ถูกคนเหน็บเอาเหมือนกันว่า ใครกันจะผูกติดกับอินเทอร์เน็ตตลอดเวลา และถูกค่อนขอดเอาว่าทำให้กระเป๋ารั่ว เป็นการสิ้นเปลืองโดยใช่เหตุ แต่เดี๋ยวนี้กลายเป็นสิ่งจำเป็นที่ไม่มีใครพูดถึงแล้ว แอปเปิ้ลไม่ได้เป็นผู้นำในด้านเทคโนโลยี แต่เป็นผู้นำในด้านวิถีชีวิตที่เอาเทคโนโลยีเป็นเครื่องมือครั้งแล้วครั้งเล่า ซึ่งนอกจากศาสนาที่เปลี่ยวิถีชีวิตคนแล้ว ก็มีแอปเปิ้ลนี่แหละที่เปลี่ยนวิถีชีวิตคน
2. เมื่อมีอินเทอร์เน็ตเชื่อมต่อกับมือถือได้ตลอดเวลา สิ่งที่ตามมา คือ.. AppStore ที่เป็นตัวเปลี่ยนเกมดั่งจรวดท่อนที่สองด้วยการทำให้ซอฟต์แวร์มีราคาถูกลงจากระดับล้านมาเป็นระดับไม่กี่บาทเทียบเท่ากับอาหารหนึ่งมื้อเท่ากัน และก็มีขนาดเล็กลงใช้เฉพาะที่เราต้องการใช้ เมื่อต้นทุนซื้อมาเป็นเจ้าของต่ำลง ก็ทำให้ต้นทุนในการขโมยแพงกว่าการซื้อมาใช้เสียอีก ขนาดตลาดก็ขยายออกไปเน้นจำนวนมากๆ  ซื้อใช้ได้แม้แต่กำลังนั่งทำกิจจำเป็นในห้องน้ำ
3. องค์ประกอบที่สามคือ iCloud แหล่งเก็บข้อมูลของเราในอวกาศ เป็นตัวเปลี่ยนเกมใหม่อีกชิ้น ที่ทำให้การเก็บข้อมูลบนเครื่อง local มีความจำเป็นน้อยลง แต่สามารถสร้างห้องเก็บได้ ทำให้เจ้าเครื่องเล็กๆ ไม่เทอะทะและการปรับเปลี่ยนไปใช้เครื่องใหม่ได้ง่ายขึ้น เป็นเสมือนหนึ่งจิตวิญญาณของเราสามารถย้ายไปสิงสู่ในร่างใหม่ได้ ทำให้ความเป็นตัวตนของเราในอากาศสามารถดาวน์โหลดได้โดยไม่จำเป็นต้องเป็นเครื่องเดิม เรียกว่าเมื่อลืมเครื่องก็สามารถใช้เครื่องใหม่เข้าถึงข้อมูลของเราได้
4. องค์ประกอบที่สี่ สังคมใหม่ของเราที่มีเครื่องสมาร์ทโฟนเป็นแม่สื่อ แม้แต่คนขี้อายไม่สามารถเข้าไปทักทายหาเพื่อนใหม่ก็สามารถกลายเป็นคนที่มีเพื่อนหลากหลายมากมายโดยไม่จำเป็นต้องเอาชนะความอายอีกต่อไป  หลายคนรู้จักเพื่อนข้างบ้านผ่านแม่สื่อคนนี้ทั้งๆ ที่อยู่บ้านใกล้เรือนเคียงกันมานาน หลายคนสามารถหาเครือญาติ เพื่อนเก่าที่ไม่พบกันมานานได้ง่ายขึ้น
5. องค์ประกอบที่ห้าคือ PC บรรพบุรุษของสมาร์ทโฟน ถึงแม้ว่า คนจำนวนมากใช้สมาร์ทโฟนโดยไม่ได้เคยผ่านการใช้ PC มาก่อน แต่สมาร์ทโฟนก็ทำให้คนหลายๆ คนเห็นความจำเป็นของเจ้า PC มากขึ้น ส่วนแฟนพันธุ์แท้ของ PC ที่กลัวว่าเจ้า PC จะตกกระป๋องเพราะความนิยมของสมาร์ทโฟน ก็คงหายกังวลไปได้ เพราะหนทางของ PC จะเดินคู่ขนานไปกับสมาร์ทโฟนอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ เหมือนรถยนต์ไม่ได้เข้ามาแทนที่การเดินทางด้วยเท้า แต่เข้ามาช่วยในการเดินทางระยะไกล เช่นกัน สมาร์ทโฟนจะเข้ามาช่วยพื้นฐานของ PC แต่งานหนักๆ ก็ยังต้องใช้เครื่อง PC อยู่ เช่น การตัดต่อภาพ การเก็บ จัดการข้อมูลจำนวนมาก การเล่นเกมโหดๆ เชื่อกันว่า อีกหน่อยของสองชิ้นนี้จะมีการซื้อขายคู่กันอย่างแยกไม่ออก เรียกว่า ขาดฉันแล้วเธอจะรู้สึก จะต้องเป็น มีฉันมีเธอคู่กันตลอดไป

การสร้างระบบนิเวศน์ใหม่: นอกจากระบบนิเวศน์เดิมที่ทำให้เจ้าสมาร์ทโฟนกลายเป็นศาสนาที่คนคลั่งไคล้กันทั่วโลกแล้ว ระบบนิเวศน์ใหม่ที่รวมเข้ามากับเจ้าสมาร์ทโฟน เช่น ระบบนำทาง GPS ความสามารถในการถ่ายรูปแบบกล้องถ่ายรูป ระบบเลขาเตือน ระบบติดตามตัว หรือแม้แต่เป็นหนังสือพิมพ์ประจำวันที่ทำให้หนังสือพิมพ์พิมพ์กันเป็นฉบับ ๆ แทบหายไปจากโลก หลายคนใช้เจ้าสมาร์ทโฟนเป็นกระจกแต่งหน้าด้วยซ้ำ ไม่เชื่อลองสังเกตบนรถไฟฟ้าที่จะเห็นคนใช้เจ้าโทรศัพท์เป็นอุปกรณ์ส่องหน้าตัวเองโดยไม่ต้องง้อกระจก และอีกหน่อย บทบาทของการเป็นบัตรเครดิตก็คงเกิดขึ้นแน่นอน  รวมถึงเป็นกุญแจเปิดปิดบ้าน กระดิ่งบ้าน (ผู้เขียนก็เป็นผู้หนึ่งที่เลิกซ่อมกระดิ่งประตูแล้ว เพราะใช้โทรศัพท์มือถือสะดวกกว่า อย่างน้อยๆ ก็ป้องกันเด็กซนๆ ที่ชอบมากดกระดิ่งประตูเล่น) หรือแม้แต่การใช้เป็นล่ามช่วยแปลภาษาในต่างแดน.. ครั้งหนึ่งผู้เขียนสามารถประหยัดค่าเดินทางจากแท็กซี่ประจำถิ่นที่เรียกราคาแพงเกินระยะทางด้วยการใช้เจ้าเครื่องมือมหัศจรรย์นี้เช็คระยะทางที่จะไป ปรากฏกว่า มันห่างจากจุดที่เรียกแท็กซี่เพียง 3 กม. ข้อมูลอันนี้มีค่าในการต่อรองค่าแท็กซี่ได้เป็นอย่างมาก

และอื่น ๆ อีกมากมาย ที่จะตามมาอีก..